مثبت اندیشی و آموزش آن به کودکان

مثبت اندیشی یکی از قوی ترین ابزارهای فکری انسان است. کسانی که نگرش مثبتی به جهان دارند آرام تر، موفق تر و سالم تر هستند. مردان و زنانی که باورها و ارزش های خود را بر اساس مثبت اندیشی پرورش می دهند، زیبایی های زندگی را بهتر درک می کنند. اصولا  این افراد تعاریف دلنشینی از دنیای اطرافشان دارند. مثلا رنگ زیبای لباس شما را تحسین می کنند، آفتاب گرم تابستان را شفا بخش می دانند. انرژی مثبت این افراد باعث می شود که واکنش مثبتی هم دریافت کنند.  آنها در پاسخ تمجید زیبایی های دیگران این ضرب المثل معرف را زیاد می شنوند که ” چشمات قشنگ می بینه !”

آموزش مثبت اندیشی به کودکان این فرصت را در اختیار آنها قرار می دهد تا بافت شخصیتی مثبت و انعطاف پذیری داشته باشند. مهمتر از همه اینکه با خودشان و دیگران در صلح و آرامش باشند و از فراز و فرودهای زندگی خود درس بگیرند نه اینکه رنج ببرند. بازی و اسباب بازی یکی از بهترین ابزارهایی است که امکان آموزش مثبت اندیشی را در اختیار والدین قرار می دهند. 

مهره سفید در برابر مهره سیاه

 “من می دونم موفق نمی شیم! ” این جمله مشهور شخصیت گلام در گالیور مثال روشن و خوبی از تفکر و بینش افراد بدبین است که هر وقت می خواستیم اوج منفی بافی را به شکلی طنز آمیز به تصویر بکشیم از آن استفاده می کردیم ؛ درست نقطه مقابل خوش بینی و امید داشتن به موفقیت و رسیدن به نتایج دلخواه .

همه ما در زندگی با مسائل و رویدادهای مختلفی مواجه می شویم، از گیر افتادن پشت ترافیک گرفته تا مشکلات تحصیلی و خانوادگی! تفاوت انسان ها با یکدیگر در چگونگی واکنش نشان دادن به این رخدادهاست. همانطور که افراد بدبین بر کمبودها، مشکلات و شکست ها تمرکز می کنند، افراد خوش بین بر این باورند که می توان راهی برای حل مشکلات پیدا کرد.

اما آیا می توان این مثبت اندیشی و امیدوار بودن را به کودکان آموزش داد ؟ آیا این آموزش از طریق اسباب بازی ها امکانپذیر است ؟ و در نهایت بهترین اسباب بازی برای آموزش خوش بینی به کودکان کدام اسباب بازی است ؟ این موارد نمونه ای از سوالاتی است که قصد داریم در این مطلب به آنها پاسخ دهیم

مثبت اندیشی ؛ توان ایستادن در برابر سختی ها

در واقع مثبت اندیشی نوعی نگرش به رویدادهای هستی است که امید را در دل زنده نگه می دارد. شاید شما نیز این امید را در شرکت کنندگان برنامه های تلویزیونی Alone، دیده باشید. شرکت کنندگان در این برنامه داوطلب می شوند تا با حداقل وسایل و تجهیزات ایمنی در گوشه ای دور افتاده، صد روز زندگی کنند. آنها به امید رسیدن به جایزه بزرگ یک میلیون دلاری آن برای زنده ماندن در شرایط سخت تلاش می کنند.

” خوش بینی را هم می‌توان آموخت. همانگونه که بدبینی آموخته می‌شود. “

مارتین سلیگمن

اما دستان زندگی همیشه اینقدر بخشنده و شفاف نیست که در برابر تحمل مشقتی خاص ، مبلغ شگفت انگیزی را به حساب شما واریز کند. گاهی یک اتفاق غیر منظره، امید به زندگی را در شرایط سخت و دور از ذهن به چالش می کشد. شاید آرون رالستون نمونه خوبی برای این موضوع باشد.

آرون کوهنورد جوانی بود که در حین کوهنوردی در یکی از پارک های ملی یوتای آمریکا دچار سانحه ای شد و یک تخت سنگ 300 کیلویی روی او افتاد و دست راستش زیر آن ماند. او چهار روز این شرایط را تحمل کرد. هیچ کس نمی دانست او برای کوهنوردی به کجا آمده است. حتی از مسیر پر ترددی هم اقدام به صعود نکرده بود تا کوهنوردان دیگر بتوانند او را ببینند و به کمکش بیایند.

بعد از چند روز تحمل درد، از دست دادن آب بدن و گرسنگی تصمیم گرفت برای زنده ماندن هر کاری که لازم است انجام دهد. سرانجام با ابزاری که در اختیار داشت دستش را  از زیر سنگ آزاد کرد و خود را با آخرین توانی که پس از خونریزی زیاد در بدنش مانده بود به ماشینش رساند و توانست وارد مسیری شود که گشت های امداد او را بیابند. او در عرض 5 روزی که با این رویداد غیر منتظره رو به رو شده بود 18 کیلوگرم از وزنش را از دست داد. اما تنها عاملی که باعث شد از چنگال هیولای مرگ جان سالم به در ببرد، گرمای زندگی بخش خوش بینی و امید بود.
البته در طول زندگی همیشه با حوادث غیر منتظره ای مثل یک تصادف سخت، گیر افتادن زیر آوار یا گرفتار شدن در آتش مواجه نمی شویم که بخواهیم برای زنده ماندن بجنگیم و خوش بینی مان را محک بزنیم. فرایند زندگی، خود داستان پر ماجرایی است که افت و خیزهای فراوانی دارد. نوجوانی که پدرش به خاطر سوء مصرف مواد او را شبانه از خانه بیرون می کند، مردی که در شرایط سخت اقتصادی به خاطر تعدیل نیرو کارش را از دست می دهد، جوانان تحصیلکره ای که با مسئله ازدواج ، کار و خانه مواجه هستند، حتی کودکانی که در امنیت و رفاه به سر می برند ولی از توجه مستقیم و مطلوب والدین شان برخوردار نیستند، …. همه و همه با مسایلی روبرو هستند که خوشبینی می تواند تحمل و صبر برای حل آنها را آسانتر کند . در طول زندگی گاهی سنگ ریزه های کوچکی زیر پای ما می لغزد، گاهی تخته سنگ های بزرگی سد راهمان می شود. در این میان اگر به سلاح پرتوان و نیرومندی چون امید و خوش بینی مجهز باشیم می توانیم به خدا توکل کنیم و بگوییم

مرا هزار امید است و هر هزار تویی

فرقی نمی کند شما هدفتان جنگیدن برای حفظ حیات باشد یا تلاش برای رشد و خودشکوفایی بیشتر. در هرم مازلو مثبت اندیشی و خوش بینی برای تحقق همه مراحل نیازها قابل استفاده است.
افراد خوش بین از اعتماد به نفس، انعطاف پذیری، تاب آوری، استقامت و شهامت بیشتری برخوردارند . اغراق نخواهد بود اگر بگوییم افراد خوش بین شکارچیان فرصت از دل تهدیدها و خطرات هستند.

استفاده از فرصت های طلایی در تربیت کودکان

سلامت جسمانی و روانی بهتری که افراد خوش بین تجربه می کنند طول عمر بیشتر و تجربیات غنی تری را نیز برای آنها به ارمغان می آورد.
خوش بینی حتی روی کیفیت و سبک زندگی هم تاثیرات مثبتی دارد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مثبت اندیش کیفیت زندگی بالاتری نسبت به افراد بدبین دارند. ویژگی های شخصیتی افراد خوش بین به آنها کمک می کند رفتارهای انطباقی و پاسخ های شناختی بهتری نسبت به مسائل زندگی از خود نشان دهند. این کارآمدی در کنترل درونی احساسات و استرس های معمول از آنها افراد کارآمدتری می سازد.

بین خوش خیالی با خوش بینی فرق بگذارید

اما باید به این نکته مهم اشاره کنیم که خوش بینی به این معنی نیست که مثل کبک سرمان را زیر برف کنیم و کاستی ها و نواقص را نبینیم. نه ! افرادی که در تله های خوش خیالی گرفتار می شوند به خاطر فعال شدن مکانیسم های دفاعی، ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهند.

در حالی که افراد مثبت اندیش مساله را می بینند و با تکیه بر مهارت ها و توانایی هایشان به دنبال یافتن راه حل می گردند، افراد منفی باف کلا صورت مساله را پاک می کنند. آنها از نظر شخصیتی توانایی و شهامت مواجه با مسائل را ندارند به همین جهت فرض را بر این خشت کج می گذارند که همه چیز عالی و کامل و تمام عیار است!

چرا باید به فرزندتان خوش بینی را بیاموزید؟

زمانی که مارتین سلیگمن کتاب پر فروش خود به نام«خوش‌بینی آموخته‌شده» را می نوشت، بیش از 30 درصد کودکان آمریکایی با نشانه ها و علائم افسردگی دست و پنجه نرم می کردند. او با آموزش تکنیک های خوش بینی توانست افسردگی کودکان تحت تعلیم خود را بهبود بخشیده و سلامت و موفقیت های تحصیلی آنها را افزایش دهد.
به اعتقاد سلیگمن آموزش خوش بینی به کودکان می تواند انعطاف‌پذیری لازم برای پیشرفت فردی و اجتماعی کودکان  را فراهم کند تا با اعتماد به نفس بیشتری به سنین نوجوانی و بزرگسالی قدم بگذارند.
دکتر کارن ریویچ یکی از مدیران مرکز روانشناسی مثبت نگر دانشگاه پنسیلوانیا نیز در این زمینه می گوید: با آموزش مثبت اندیشی به فرزندتان، پایه های شادی، انعطاف پذیری و موفقیت وی را بنا می نهید. زمانی که آنها مجهز به تفکر مثبت و خوش بینی شوند با مشکلات و ناملایمات زندگی بهتر برخورد می کنند.
وی اضافه می کند: احساس خوب، انعطاف پذیری و رفاه بیشتر از ثمرات برخورداری از این طرز فکر است. نتایجی که هر کدام به تنهایی آرزوی هر پدر و مادری برای فرزندش بوده و می تواند لبخند رضایت را بر لب آنها بنشاند.
اگر شما به فرزندتان خوش بینی و مثبت اندیشیِ واقع گرایانه را آموزش داده باشید، برای او میراثی گرانبها و ارزشمند به جا گذاشته اید که به تمام رفتار و سکنات او در زندگی جهت می دهد. چرا که وقتی پای خوش بینی به میان می آید یعنی فرد هدفی دارد که به تحقق آن امیدوار است، یعنی آنقدر پویایی، تلاش و همت در او هست که به حرکت درآید و منشا تحولی مثبت برای خود یا دیگران باشد.
خوش بینی پیشران جادویی تفکر و احساس است . همان راز سربسته ای که شما را به امید رسیدن به موفقیت سرپا و سرزنده نگه می دارد و دست آخر یک زندگی سرشار و غنی را برایتان رقم می زند .

مارتین سلیگمن پدر روانشناسی مثبت گرا و استاد روانشناسی دانشگاه پنسیلوانیا می‌نویسد:

“آموزش مثبت اندیشی چیزی بیش از اصلاح بدبینی است. خوش بینی به معنی ایجاد یک قدرت ذهنی مثبت است، یک آینده‌نگری قدرتمند که می‌تواند در طول زندگی به کار رود. این تفکر مثبت، نه تنها برای مبارزه با افسردگی و شکست، لازم است بلکه پایه و اساس موفقیت و سرزندگی است.” کدام پدر و مادری حاضر است این الماس درخشان را از فرزندش دریغ کند؟

کدام پدر و مادری حاضر است این الماس درخشان را از فرزندش دریغ کند؟

مهمترین روش های آموزش مثبت اندیشی به کودکان

یکی از مهمترین اهداف روانشناسی انسانگرا کمک به خودشکوفایی و تعالی انسانها و استفاده حداکثری از ظرفیت های فکری و روحی تعریف شده است. به همین دلیل در طی سی سال گذشته تحقیقات این رشته بر خوش بینی واقع گرایانه و مثبت اندیشی تمرکز یافته است.
برای تربیت فرزندانی مثبت و خوش بین روشهای مختلفی وجود دارد. اما تئوری های بلند و پرمحتوا با وجود اهمیتی که دارند در حافظه باقی نمی مانند و کمتر به مرحله عمل می رسند. پس در این مقاله کوشیده ایم بر راهکارهای عملی مورد نیاز والدین و مربیان اشاره کوتاهی داشته باشیم.
وقتی برای نصب یک تابلو روی دیوار یا تعمیر یک وسیله برقی ساده سراغ جعبه ابزارتان می روید، مجموعه ای از انواع میخ ها، متر، چکش و … را درون آن می بینید. بعضی از این ابزارها به نظر می رسد همیشه و همه جا به کار می آیند و نبودنشان به سرعت به چشم می آید، مثل آچار فرانسه یا پیچ گوشتی چهار سو.
در جعبه ابزار تربیت فرزند هم ابزارهای متفاوتی وجود دارد که هر یک در جای خودشان مهم و با ارزش هستند. اما در این میان اسباب بازی ها و انواع بازی ها از مهمترین ابزارهای فرزند پروری شایسته و مدرن در نظر گرفته می شوند که نبودنشان در زندگی کودک به خوبی احساس می شود . هر چه سطح فرهنگ، تحصیلات و پایگاه اجتماعی و اقتصادی والدین بالاتر باشد اهمیت بیشتری برای بازی فرزندشان و اسباب بازی هایی که در اختیار او قرار می دهند، قائل می شوند.

برای این منظور در ادامه ، به زبانی ساده و گویا به معرفی انواع اسباب بازی ها و بازی هایی که مولفه های خوش بینی را تحریک کرده و پرورش می دهند   می پردازم. امید که پدران و مادران عزیز ضمن مطالعه این مقاله ، بهترین روش هایی که مطابق با سبک زندگی و سلایق آنهاست انتخاب کنند و از آن به عنوان راهکاری برای تربیت فرزندانی شاد و خوش بین و مثبت اندیش استفاده نمایند.

اهمیت اسباب بازی ها در شکل گیری خوش بینی

همانطور که ذکر شد مثبت اندیشی یک تفکر است که زندگی را برای کودک ساده تر و شاد تر می کند. کودک خوش بین وقتی با مساله ای مواجه می شود تلاش می کند تا راه حلی برای آن پیدا کند و به جای گریه کردن، بی تاب و پرخاشگری راه حل های جدید را امتحان می کند، از دیگران کمک می گیرد، به ابزارها و اسباب بازی های دیگر متوسل می شود و بالاخره امید دارد که برای مشکلش یک راهی پیدا کند.
اسباب بازی ها به دلایل زیر قدرت زیادی در آموزش مهارت های فکری، کلامی و اجتماعی به کودکان دارند چون :

• مورد علاقه کودکان هستند
• کودک زمان زیادی را صرف بازی با آنها می کند
• آموزش مستقیم نمی دهند
• توبیخ نمی کنند و دستور نمی دهند و . . .

بنابراین می توان از اسباب بازی به عنوان یک ابزار برای آموزش هدفمند کودکان در زمینه های مختلف از جمله مثبت اندیشی و تفکر مثبت استفاده کرد.

بهترین اسباب بازی های آموزش دهنده مثبت اندیشی

اسباب بازی ها دارای ویژگی های کاربردی خاصی هستند که باعث قرار گرفتن آنها در گروه های خاص می شود. برخی از اسباب بازی ها مساله محور هستند مثل پازل ها.

برخی هوش هیجانی کودکان را به چالش می کشند ، برای مثال انواع مختلفی از بازی فکری رومیزی مصداق خوبی برای این مورد می باشند .

بعضی از بازی ها نیز مهارت های بیانی آنها را تقویت می کنند و . . . گاهی هم چند ویژگی کاربردی را با هم دارند. برای مثال هم مهارت بیانی کودک را افزایش می دهند و هم به تقویت مهارت های حرکتی آنها کمک می کنند، مثل بازی کارتی دی دی دو.

اسباب بازی هایی که قابلیت تقویت هوش کلامی، هیجانی را دارند و مهارت های حرکتی و عملیاتی کودک را افزایش می دهند ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی با خوش بینی و مثبت اندیشی کودک دارند. این ویژگی های کاربردی مصالح مورد نیاز برای تفکر مثبت و پیاده سازی آن را در اختیار کودک قرار می دهند.

چند گروه از  اسباب بازی هایی که مولفه های هوش هیجانی، هوش کلامی، حرکتی و سرعت عمل را با هم تحریک می کنند عبارتند از :

چیدنی ها ؛ بهترین اسباب بازی برای کودکان خردسال

نظیر انواع قطعات و بلوک و آجره های چوبی و پلاستیکی که قابلیت چیده شدن روی یکدیگر را دارند. این قطعات دارای انواع مختلف ساده، آموزشی و پیشرفته هستند که مناسب با سن و توانایی های کودکان باید انتخاب شوند. 

دومینوها یکی از بهترین اسباب بازی ها

این گروه دارای قطعات چوبی یا پلاستیکی متعدد و رنگارنگی است . این قطعات با فاصله های مشخصی از هم چیده می شوند تا با افتادن یک قطعه قطعات دیگر نیز واژگون شوند. بهتر است برای پرورش خلاقیت کودکان ماشین های دومینو چین را از داخل جعبه برداریم تا بچه با دست به چیدن قطعات اقدام کند.

شکل دادنی ها 

نظیر خمیر نان یا خمیر های بازی بهداشتی یا شن هایی که از نظر بهداشتی تایید شده هستند. این اسباب بازی ها برای تجسم بصری و هویت بخشیدن به طرح های کودکان از تاثیر فوق العاده ای برخوردارند و می توانند درانعطا پذیری فکری و دید مثبت کودکان موثر باشند.

چفت شدنی ها

این گروه از اسباب بازی ها دارای قطعاتی با اندازه و شکل های مختلف هستند و تنوع زیادی در بازار دارند.به عنوان مثال جورچین و لگو آسان نمونه ای از این اسباب بازی ها هستند . بنا به سلیقه کودک می توان یکی از انواع آن را خریداری کرد.

پیچ و مهره ای ها

پیچ و مهره ای ها بهترین اسباب بازی برای استفاده از انگشتان دست کودک است . زیرا در هنگام استفاده از این وسایل کودک مهارت بیشتری در استفاده از انگشتان خود پیدا می کند. قطعات این اسباب بازی ها طوری طراحی شده که با پیچ و مهره می توان طرح های خلاق و زیبایی ساخت .  اما تنوع بالای ساخت آنها برای کودکان از جذابیت زیادی برخوردار است

انواع لگو

شرکت های مختلفی اقدام به طراحی آجره هایی به شکل اسباب بازی لگو در اندازه های مختلف کرده اند .این قطعات از انواع ساده تا پیچیده آن در بازار وجود دارد.

مگنت ها و . . . بهترین اسباب بازی برای درک فضایی کودکان

این قطعات مغناطیسی از گلوله ها و میله هایی تشکیل شده اند. از کنار هم قرار دادن آنها می توان اشکال سه بعدی مختلفی را ساخت

بازی های مفیدی که مثبت اندیشی را افزایش می دهد

در کنار اسباب بازی های خوب، نحوه بازی هم در شکل دهی تفکرات کودک و آموزش مثبت اندیشی به آنها موثر است. برای مثال بازی های خلاق، ترکیبی و ایفای نقش برای این منظور بسیار مناسب و محبوب هستند. چرا که از طرح واره های شادی و مهارت های حل مساله حمایت می کند.

بازی های خلاق

وقتی به کودکان اجازه می دهید کامیون خود را با خاک رس پر کنند، با خمیر بازیهای رنگی اشکال مختلفی درست کنند، با آبرنگ و گواش یکی از اسباب بازی هایشان را رنگ کنند، خوب از شادی در پوست خودشان نمی گنجند. آنها با انرژی و خلاقیت مضاعفی بازی می کنند. خاکی شدن دست و صورت، رنگی شدن لباس ها، پا گذاشتن روی خمیر هایی که روی زمین خشک شده و مثل سوزن تیز در پا فرو می رود فقط قسمت کوچکی از عواقب این بازی هاست که معمولا باعث ناراحتی والدین می شود. اما کم کردن حساسیت های افراطی و دست و پا کردن ابزارهای کمکی مثل یک روپوش بازی، زیر انداز …. می تواند بازی را هم به کام کودکان شیرین کند و هم خاطر مادر ها را شاد کند. این نوع بازی های خلاق به کودکان این باور را منتقل می کند که می توانند بازی کنند و از بازی هایشان لذت ببرند. بدون اینکه آخر بازی هایشان ملامت شوند. منتفی شدن این باور که “بعد از هر خنده گریه است “، بهترین نتیجه این بازی هاست که به کودکان نشان می دهد شادی می تواند مستمر باشد خصوصا اینکه خودشان می توانند خالق شادی خود باشند.

بازی های ایفای نقش

کودکان با تقلید از نقش قهرمانان داستان ها و تصورات خود می کوشند توانایی ها و مهارت های خود را افزایش دهند. بازی کردن در نقش پزشکی که جان بیماری را نجات می دهد یا قهرمانی که شهری را از یک خطر بزرگ نجات می دهد بسیار مفرح و جذاب است. به طوریکه کودکان به طور لحظه ای از تحقق تصورات خود لذت می برند و شاد می شوند، آنها در این بازی ها فعل من می توانم را تجربه کنند.

بازی های ترکیبی

گاهی کنار هم قرار گرفتن دو اسباب بازی متفاوت باعث شکل گیری یک داستان جدید برای کودکان می شود. به طوریکه آنها راوی روایتی نو می شوند. آنها می آموزند که با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارند کار جدیدی انجام دهند. این رد شدن از عادت ها به حل مسائل تازه منجر می شود و به آنها کمک می کند فرصت های بیشتری را در اطراف خود ببینند.

بازی های مستقل

یکی از نکات مهمی که والدین باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند، بازی های مستقل کودکان است. مادران مضطربی که اجازه شکل گیری دلبستگی ایمن را به فرزندشان نمی دهند یا کودک به دلیل مسائل جسمی یا شخصیتی بیش از حد به مادر وابسته می ماند، نمی تواند عملکرد پویا و مستقلی از خود نشان دهد. به همین دلیل روانشناسان توصیه می کنند برای برخورداری کودکان از عزت نفس و استقلال که از ضروریات شکل گیری خوش بینی و تفکر مثبت است هر روز فضا و زمانی را برای بازی مستقل فرزندتان در نظربگیرید. این روش آنها را به این درک می رساند که خودشان از توانایی لازم برای اداره خود برخوردارند .

بازخورد مثبت والدین

ارائه بازخورد مثبت، صرف نظر از کیفیت عملکرد، باعث می شود کودکان احساس بهتری نسبت به خودشان داشته باشند. بنابراین حتما به نقاشی های فرزندتان با دقت توجه کنید، زیبایی های برجی که ساخته مد نظر قرار دهید. در نهایت بابت تلاشی که به خرج داده اند آنها را تحسین کنید. کلمات و احساسات مثبتی که کودکان از آن بهرمند می شوند به آنها در ساختن نگرشی مثبت و پیشرو کمک می کند همانطور که خاک خوب، به رشد بذر کمک می کند.

حرف آخر : پیاده سازی تفکر مثبت در عمل

اکتسابی بودن خوش بینی این فرصت را در اختیار پدر و مادرها می گذارد تا شرایطی فراهم کنند که کودکان تفکرات و رفتار خود را بر پایه طرح واره های مثبت و مثبت اندیشی شکل دهند. خروجی این پندار نیک نیز چیزی جز ، گفتار و کردار نیک نیست.
اما هر چقدر روش های آموزشی ارائه شده علمی و قابل دفاع باشد تا زمانی که شما نتوانید در عمل از آنها استفاده کنید، هیچ اهمیتی نخواهند داشت. بنابراین برای کمک به پیاده سازی این مطالب، از قدرتمندترین آموزگار کودکان یعنی اسباب بازی ها کمک گرفته ایم. همانطور که در متن این مقاله اشاره شد، برخی از اسباب بازی ها به خاطر ماهیت آموزشی خاصی که در طراحی و تولیدشان به کار رفته، می تواند بر محرک های لازم برای شکل گیری تفکر مثبت یعنی احساس خوب، شادمانی ، حل مساله ، استقلال و اعتماد به نفس را در کودک شکل دهد.

منبع :https://toyinfo.ir (هرگونه استفاده از مطالب و مقالات این سایت تنها با ذکر منبع مجاز است )