آموزش مهارت حل مسئله با کمک اسباب بازی ها

مهارت حل مسئله یکی از موضوعات مهمی است که توجه روان­شناسان را به خود جلب کرده است. مهارتی که ضمن فراهم آوردن فرصت های اکتشافی، پایه ای برای شکل گیری استقلال، اعتماد به نفس و موفقیت های آتی کودکان در مدرسه و جامعه می شود.
 یکی از فواید بازی و اسباب بازی، تأثیر  آموزشی آنها بر روی کودکان است. با کمک گرفتن از آنها می توان، مهارت حل مسأله را به کودکان آموخت و از مزایای آن سود جست. کودکانی که این مهارت را می آموزند بهتر می توانند تجربیات خود را در حین بازی درونی کنند و از مزیت های آن سود ببرند. به همین علت والدین و مربیان آگاه می کوشند با فراهم کردن اسباب بازی های مناسب، آنها را در مقابل مسائل مختلفی قرار دهند که حل آنها نیازمند روش های خلاقانه است.

آشنایی با انواع مهارت حل مسئله

مسائل مختلف معمولا به دو روش اکتشافی یا تصادفی حل می شوند. از آنجا که روش های اکتشافی به همت و پشتکار فرد متکی هستند، در طراحی اسباب بازی ها هم بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.
اسباب بازی های سه بعدی جا گذاری که برای کودکان نوپا تهیه می شود، نمونه گویایی از اسباب بازی های مناسب برای آموزش مهارت حل مسئله است. برای مثال کودک برای گذاشتن قطعه مثلثی شکل در خانه توخالی مشابه آن سعی می کند با آزمون و خطا راه حل درست را کشف کند. اما گاهی اوقات ترکیب روش های اکتشافی و تصادفی منجر به حل مسئله می شوند و کودک به طور تصادفی قطعه را در مکان خاص خودش قرار می دهد.

انتخاب بهترین راه حل

هنگامی که کودک در مقابل یک مسئله راه­ حل­ های زیادی می یابد، با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می­ کند. مهم آن است که کودک با کمک یک مربی یا والدینش و گاه به تنهایی هر کدام از راه ­حل­ ها را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهد و بهترین راه حل را که کم هزینه ­ترین، مفید ترین و نزدیک ترین راه است، انتخاب کند.

مهارت حل مسئله بر پایه آفرینندگی

از آنجایی که بازی کودکان اغلب تخیلی و آزادنه است می­ توان ویژگی آفرینندگی را که از رویکردهای حل مسأله است در آن مشاهده کرد .
بازی هایی که در آنها وظایف نقش های مختلفی مثل پزشکی و خانه داری باز آفرینی می شود بهترین نمونه از این بازی ها هستند که کودک را در مقابل “چگونه بازی کردن ” قرار می دهد. در این بازی ها کودک برای تعامل با دوستان و هم بازی های خود تشویق می شود و تمایل می یابد در مقابل چالش های جدید راه حلی پیدا کند. 

مهارت حل مسئله – تک پاسخی 

یکی از جنبه ­های آفرینندگی که بارها در پژوهش ­های کودکان مورد بررسی قرار گرفته است، توانایی پرداختن به مسائل تک پاسخی است. این مسایل که به مسائل همگرا شهرت دارند، تنها یک پاسخ صحیح دارند. انواع پازل ها ( از دو تکه تا هزار تکه آن ) نمونه خوبی از اسباب بازی های هم گرا هستند که ساخت آنها نیازمند استفاده از قطعات خاصی برای هر تکه است. مهارت حل مسأله های همگرا با نحوه عملکرد کودکان در آزمون­های هوشی یا کلامی مرتبط است و تمرکز و دقت کودک را در انتخاب گزینه و پاسخ درست افزایش می دهد.

مهارت حل مسئله –  چند پاسخی 

مسایل چند پاسخی دارای چند پاسخ صحیح هستند و به مسایل واگرا شهرت دارند. انواع لگو ها چون ساخت مشخصی را دنبال نمی کنند بهترین نمونه آشنا برای اسباب بازی های واگرا هستند که با آنها یک خانه را به روش های مختلفی می توان ساخت. نتایج یک تحقیق نشان داد، کودکانی که با اسباب بازی های واگرا مثل قطعات ساختمان­ سازی بازی کرده اند، مهارت حل مسأله آنها در بزرگسالی انعطاف­ پذیرتر از سایر همسالان خود بوده است.

مهارت حل مسأله های « واگرا » اغلب با فرایندهای مربوط به آفرینندگی ارتباط دارد و به خاطر پاسخ های درست زیادی که کودک به آنها دست می یابد خلاقیت و خودپنداره مثبت کودک را به طور قابل توجهی افزایش می هد. بنابراین ضروری است با استفاده از اسباب بازی های متنوع ، قابلیت های مختلف ذهن کودکان را برای حل مساله درگیر کنیم.

افزایش اشتیاق کودکان برای یادگیری

مهارت حل مسئله نیاز به تحقیقات فراوانی دارد. به همین دلیل محققان روی تأثیر بازی بر توانایی حل مسائل توجه زیادی کرده ­اند. برای مثال سیلوا در یکی از تحقیقات خود ، کودکان پیش دبستانی را به سه گروه تقسیم کرد. به گروه اول اجازه داد تا قبل از درگیر شدن با هدف و آزمایش، با وسایل و اسباب بازی های مناسب برای تقویت حل مسأله به طور آزادانه بازی کنند. گروه دوم قبل از آنکه از آنها خواسته شود تا آزمایش را انجام دهند، حل مسأله را توسط آزمایشگر مشاهده کردند. گروه سوم، گروه کنترلی بودند که به آنها نه وسایل بازی داده شده بود تا آزادانه بازی کنند، نه حل مسأله را مشاهده کرده بودند.

درنهایت، هم کودکانی که به آنها وسایل بازی داده شد تا آزادانه بازی کنند و هم کودکانی که حل مسأله را مشاهده کرده بودند، در حل مسأله موفق ­تر از گروه کنترل بودند.
بعلاوه گروه اول که به آنها اجازه بازی با وسایل مختلف حل مسئله داده شده بود، برای حل مسأله مشتاق تر از گروهی بودند که بعد از ارائه مسئله اجازه یافتند با وسایل موجود درگیر شوند. بنابراین به نظر می رسد فراهم کردن محیط غنی از ابزار و اجازه دادن به کشف کردن آنها تاثیر زیادی در افزایش گنجینه اطلاعاتی کودکان و حل ساده تر مسائل دارد.

پیشنهادی برای والدین

مسئله کوچکی که توسط خود کودک حل شود قدرت محاسبات ذهنی و اعتماد بنفس او را افزایش می دهد. 
اما برای آموزش و تقویت رویکردهای حل مسئله باید به این نکته توجه کنیم که هدف ما تربیت فرزند مستقل، آگاه و توانمندی است که از عهده مسائل خود برآید. بنابراین والدین باید اجازه دهند کودکان خودشان در روند بازی مسائل شان را حل کنند. حالا می خواهد این مسئله حل کردن یک پازل ساده چهار تکه ای از فصل ها باشد یا ساختن یک هواپیمای مدل. چرا که مسئله کوچکی که به دست خود کودکان حل و فصل شود تاثیر عمیقی روی عملکرد ذهنی آنها می گذارد.

روانشناسان پیشنهاد می کنند، تنها در صورتی والدین باید برای حل مسئله کنار کودکشان قرار بگیرند که آنها نتوانند به تنهایی مسئله ای را حل کنند. در این مواقع همراهی، تشویق و راهنمایی غیر مستقیم والدین ضمن پیشگیری از ناکامی و عصبانیت کودکان به آنها هویت مستقل و یکپارچه ای می بخشد و آنها را در مقابل سخت ترین مسائل زندگی بیمه می کند.

منبع : https://toyinfo.ir ( استفاده از مطالب سایت فقط برای مقاصد غیر تجاری و با ذکر منبع بلامانع است )